Wat is nou het verschil tussen stress, overspannen en burn-out? Honderdduizenden Nederlanders hebben last van stress, er wordt veel over gesproken, de kranten staan er vol van. Vaak gaat het dan over de negatieve kanten van stress. Maar stress op zich hoeft niet negatief te zijn. Sterker nog, stress is gezond.
Huh, wat? Ja, stress is gezond. Eerst even wat meer over deze gezonde stress. Stress kun je zien als het energiesysteem van het lichaam. Vergelijk het met de energie die je uit een batterij haalt. In ons lichaam vinden continu (psychologische en biochemische) aanpassingen plaats, waardoor je meer energie en focus krijgt. Niet alleen in acute situaties als je moet vechten of vluchten, maar de hele dag door. Vanaf het moment dat je opstaat totdat je gaat slapen is dat systeem actief. Het zorgt ervoor dat je uit bed komt, je tanden poetst, je concentreert in het verkeer, die presentatie geeft op je werk, je deadline haalt et cetera. Ook mentale inspanning zorgt ervoor dat je stresssysteem actief wordt, want je hersenen hebben dan meer energie nodig. Daarom raak je ook gestrestst van bijvoorbeeld een ruzie met je partner, zorgen over je financiën of problemen met je kind.
Energie aanvullen om gezond te blijven
Stress is een gezonde aanpassingsreactie van je lichaam, waardoor je in staat bent te doen wat je moet doen. Om gezond te blijven moet je de energie die je gebruikt ook weer aanvullen. Net zoals je je mobiele telefoon ook regelmatig aan de oplader legt. Je laadt het meeste op tijdens je slaap, maar ook even rusten of lekker ontspannen dragen bij aan je herstel. Zo ben je weer helemaal klaar voor nieuwe activiteiten.
Onvoldoende herstel leidt tot chronische stress
Wat gebeurt er nou als je na inspanning onvoldoende herstelt? Als je de batterij tussendoor niet oplaadt? Dat laat zich raden: je wordt steeds vermoeider en je batterij loopt steeds verder leeg. Om toch inspanning te kunnen blijven leveren, schakelt je lichaam over naar een soort noodaggregaat: door extra stresshormonen aan te maken ‘helpt’ je lichaam je aan meer energie.
Op den duur raakt je lichaam zo gewend aan die chronische ‘overdrive’ dat je steeds slechter tot rust kunt komen. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom je niet in slaap kunt komen als je dan eindelijk doodmoe in bed ligt. Of dat je om vijf uur ’s ochtends weer klaarwakker bent.
Als je last hebt van chronische stress wordt het dus steeds moeilijker om weer op te laden. Je batterij komt zelfs helemaal niet meer in het groen, zelfs niet als je het een paar dagen rustiger aan doet. Alsof er een kink in het kabeltje zit.
Hoe merk je dat je gestrestst bent?
Je voornaamste klacht: je voelt je uitgeput. Omdat je continu ‘aan’ staat, heeft je hele lijf het zwaar te verduren. Je krijgt allerlei klachten en kwalen. Je bent bijvoorbeeld vaker ziek, kunt je niet goed concentreren, bent prikkelbaar en slaapt slecht. Of je hebt last van hoofdpijn, stijve spieren en een haperend geheugen. Doe de zelftest om te kijken of jij last hebt van stress en burn-outklachten.
Verschil stress, overspannen of burn-out?
Als je zoveel klachten hebt dat je thuis en op je werk niet goed meer functioneert, ben je ‘overspannen’. Je hebt dan een paar maanden veel rust nodig voordat je je taken weer op kunt pakken. Als je in de overdrive blijft staan, kún je op een gegeven moment niet meer. Dat noemen we burn-out.
CSR centrum heeft een video gemaakt waarin duidelijk wordt uitgelegd hoe een burn-out ontstaat en wat het verschil is tussen stress, overspannen en burn-out.
